Sjóslys og þrekraunir

Á morgun eru 33 ár frá hinu hroðalega Helliseyjarslysi.  Það var að kvöldi sunnudagsins 11. mars 1984 um kl. 23.00 að Heillisey VE 503 sökk hér fyrir austan Heimaey.  Þetta slys kostaði 4 unga menn lífið en sá fimmti, Guðlaugur Friðþórsson vann það ótrúlega afrek að bjarga sér á sundi í 5 – 6 tíma í ísköldum vetrarsjónum.

Sjóslys hafa ætíð verið fylgifiskur búsetu í Vestmannaeyjum og annarra sjávarþorpa hér við land.  Í gegnum tíðina hefur nánast hver einasta fjölskylda í Vestmannaeyjum verið rúnum rist vegna slíkra hörmunga.  Þannig átti amma til dæmis 5 bræður, fjórir þeirra drukknuðu hér við Vestmannaeyjar.  Ég hef oft hugsað til þess hvernig það hafi verið fyrir Tóta frænda að lifa einn eftir af þeim bræðrum.

Enhver mesta þrekraun sem samfélagið í Eyjum hefur gengið í gegnum hvað þetta varðar er sennilga „Útilegan mikla“ eins og áhlaupið 25. og 26. febrúar 1869 var kallað.  Þá skall skyndilega á óveður hið versta þegar öll skip voru farin á sjó.  Aðeins tvö þeirra náðu landi áður en veðurhamurinn náði hámarki.  218 sjómenn eða 42% allra íbúa í Vestmannaeyjum lágu þá í meira en sólarhring á 15 skipum einhverstaðar úti í sortanum í frosti og snjókomu.  Í landi biðu feður, mæður, eiginkonur og börn í algerri óvissu um hvort að ástvinir þeirra ættu endurkvæmt.  Þrjú skip fórust á þessum klukkutímum og 18 menn drukknuðu eða króknuðu.  Ekki þarf mikla innsýn í sálarlíf til að átta sig á hverslags áhrif þetta hefur haft á sjómennina, fjölskyldur þeirra og samfélagið allt.

Það hefur mikið  áunnist í öryggismálum sjómanna á stuttum tíma.  Áfram vinna þeir þó hættulegustu störf á landinu.  Á sínum tíma vann ég mastersrannsókn í sálfræði þar sem sjómenn og fjölskyldur þeirra voru viðfangsefnið.  Vinkillinn sem ég ákvað að nota í ritgerðina útskýrist af nafni hennar en hún hét „Maternal stress in Icelandic fisherman's families“ eða „Mæðrastreita í íslenskum sjómannsfjölskyldum“.  Áður sem eftir þá vinnu hef ég borið mikla virðingu fyrir bæði sjómönnum og eiginkonum þeirra.

Þótt tíðin sé blessunarlega önnur bæði hvað varðar öryggi og annan aðbúnað sjómanna þá er ástæða til að minna sjálfan sig á að hlýjan og öryggið sem maður sjálfur nýtur í vinnunni er ekki sjálfgefin.  Ekki frekar en þau forréttindi að hitta börnin sín í hádeginu og geta spurt á hverju kvöldi „Ertu búin að læra“.

(Greinin birtist fyrst 11. mars 2016)