Húsnæði á Íslandi er of dýrt!
Húsnæði á Íslandi er of dýrt!
Húsnæðisverð á Íslandi er hátt og kostnaður við það íþyngjandi. Í Evrópu er gjarnan miðað við að æskilegt sé að húsnæðiskostnaður sé ekki meiri en 25% af ráðstöfunartekjum. Hér á landi býr yfir 30% heimila í lægsta tekjubilinu við þá stöðu að yfir 40% af ráðstöfunartekjum þeirra fer í húsnæði. Allir tekjuhópar finna fyrir því hversu íþyngjandi þessi kostnaður er. Verst er þessi staða á höfuðborgarsvæðinu. Húsnæðiskostnaður leigjenda þar er hátt í 50% hærri en annars staðar á landinu og enn meiri munur er á kaupverði íbúða. Það er á ábyrgð stjórnmálamanna að breyta þessu.
Vextir skipta miklu, en ekki öllu
Allir þekkja hlutverk vaxta og verðbólgu á þessa stöðu. Frá ársbyrjun 2021 hefur greiðslubyrði fasteignaverðs á höfuðborgarsvæðinu hækkað um hátt í 40% ef miðað er við verðtryggð lán og hátt í 110% ef miðað er við óverðtryggð lán.
Það þarf því ekki að efast um mikilvægi þess að ná tökum hagkerfinu og þar skiptir ekki minnstu að þingmenn hemji skefjalaus útgjöld ríkisins. Ábyrgðin liggur þó víðar. Sveitarfélögin bera meiri ábyrgð en umræðan ber með sér.
Sveitarfélögin eru í einokunarstöðu
Við sem stjórnum sveitarfélögunum berum hér ábyrgð. Í sinni einföldustu mynd er það þannig að sveitarfélögin fara með einokunarstöðu þegar kemur að þeirri nauðsynjavöru sem lóðir eru. Engin ný lóð verður til án samþykkis sveitarfélags og engin lóð fær nýtt hlutverk án samþykkis þeirra. Án lóða verður ekki byggt. Þessa stöðu hafa sveitarfélögin nýtt sér til að skara eld að eigin köku á kostnað heimilanna í landinu. Þau einfaldlega drógu úr framboði til að hækka verðið.
Lóðaverð (heimilisskattur) hefur hækkað úr 4% af byggingarkostnaði í rúmlega 20%
Það er athyglisvert að árið 2001 var lóðaverð um 4% af byggingarkostnaði, árið 2014 var það 16%. Í dag er það rúmlega 20%. Spyrji einhver hver fái þessar tekjur þá liggur það í augum uppi að hér er um að ræða nýjan skatt sveitarfélaga á heimilin í landinu. Þann skatt leggja þau á án skýrra heimilda löggjafans.
Of lítið byggt og eftirspurn hækkar verð.
Þetta á sjálfsagt stóran þátt í því að á meðan fólki fjölgaði hratt hér á landi (1995 til dagsins í dag) þá var lítið fjárfest í húsnæði, ekki hvað síst vegna skorts á lóðum.
Eins og sjá má á myndinni hér fyrir ofan hefur fólksfjölgun verið mest á Íslandi og Írlandi. Fjárfesting í íbúðarhúsnæði hefur þó verið mun minni á Íslandi en á Írlandi, eða sem nemur um 35%, auk þess sem slík fjárfesting hefur verið minni hér en í ýmsum ríkjum þar sem fólksfjölgun hefur verið minni. Það þarf hvorki hagfræðing, veðurfræðing né jógakennara til að sjá að minna framboð af lóðum hefur hækkað verð og aukið kostnað.
Íbúðaverð hækkað um 63% umfram hækkun verðlags.
Á þessum forsendum hefur íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu hækkað frá 2011 um 63% umfram hækkun verðlags og um 47% umfram hækkun byggingarkostnaðar. Þessi hækkun er 21% umfram hækkun ráðstöfunartekna á árunum 2010 til 2019.
Löggjafinn ber hina endanlegu ábyrgð
Ég held að það sé full ástæða til að setja húsnæðismálin á dagskrá fyrir komandi þingkosningar. Þar þarf meðal annars að ræða hvort löggjafinn þurfi ekki hreinlega að stöðva þessa sjálftöku sveitarfélaganna eða í öllu falli að gæta að hagsmunum heimila landsins hvað þetta varðar.